Вывады шляхецкіх генеалогій у актах земскіх і гродскіх судоў 18 ст.

Подробности

Опубликовано: 12.07.2015 22:57

Автор: Анищенко Евгений Константинович

Просмотров: 819

Вывады шляхецкіх генеалогій у актах земскіх і гродскіх судоў 18 ст.

Беларуская шляхта за годы свайго існавання распрацавала цэлую сістэму набыцця і доказу высокароднага паходжання і прывілеяванага становішча сярод розных станаў грамадства.

Асабліва шмат дакументальных сведчанняў на гэты конт утрымліваюць актавыя запісы земскіх і гродскіх судоў ВКЛ, сістэматызацыі якіх і прысвечаны дадзены матэрыял.

Найперш, часта для доказу шляхецкай радавітасці тыя ці іншыя асобы карысталіся знакамітым гербоўнікам К. Нясецкага. Пра гэта сведчыць вытрымка з гербу “Сырокомля” Бейнараў, зафіксаваная 7 лютага1788 г.у полацкім земскім судзе[2], падцвярджэнне гербу “Нясоба” Лечыцкім з Браслаўскага павета ад 22 кастрычніка 1789 г.[4], пра вывад фаміліі Падгорскіх гербу “Пабог” за тую ж дату[6], а таксама апісанне гербу “Рамель” для асобы “нямецкай нацыі” Мікалая Рамсевіча ад 28 лютага 1789 г. у тым жа полацкім земскім судзе[8].

Полацкая калегія езуітаў 14 студзеня 1778 г. спасылалася на Нясецкага для запэўнівання ў тым, што яна не збіраецца спакушацца на шляхетны стан Андрэя Жардзецкага, які збіраўся паехаць на вучобу у Вільна. Сам жа пакрыўджаны прыводзіў на сваю карысць падцверджанне полацкага каморніка Яна Антона Мяніцкага ў тым, што Жардзецкі­ жыхар Полацкага ваяводства, абраны возным у 1765 г. і мае мае жонку шляхцянку Анастасію Багуцкую[10]. Пад абгрунтваннямі такога роду свае подпісы ставілі ўраднікі і аўтарытэтныя  сведкі.

Чарговай інстанцыяй шляхецкіх правоў служылі суды. Так, у ліпені 1780 г. ашмянскія шляхцічы Баўфалы завялі працэс на дысенскага старасту Амбраізія Козела за тое, што той аспрэчваў іх валоданне фальваркамі Прэсвятлоўшчына ў Мінскім ваяводстве і Лаўскі Брод у Ашмянскім павеце, але не спамянуў гэты факт у сваім дакрэце. Пакрыўджаныя даводзілі, што іх продак ­ Войцех Канстанцін пашлюбіў дысенскую мяшчанку Барбару Васілеўскую, якая, застаўшыся ўдавой і будучы неадукаванай, стала пісацца Баухалавай[12]. Той жа суд стаў апошняй інстанцый для вываду радавітасці Пагоскіх, якія папярэдне прадстаўлялі адпаведныя довады ў каралеўскі асэсарскі суд у 1785 г. Для прыняцця належнага рашэння суд вызначыў у 1787 г. камісію ў складзе 16 чал з удзелам саміх суддзяў[14]. Такія генеалагічныя даведкі суды прадстаўлялі лаканічна, гаворачы, што той ці іншы прэтэндэнт абаронены радавітасцю і аселасцю ў канкрэтным павеце або ваяводстве[16]. Адну з такіх генеалогій атрымалі ў полацкім судзе ў 1787 г. Карчэўскія, якія перасяліліся з Польшчы ў Лідскі павет з 17 ст[18].

Мурашкі (Дамінік, Сымон, Бенедыкт, Габрыэль, Тадэвуш і Міхаіл) актыкавалі свой герб “Мора” 28 ліпеня 1789 г. у полацкім земскім судзе[20].

Падобныя запісы не абавязкова траплялі на пачатку 19 ст. і на ўсім яго працягу у кола прац дваранскіх дэпутацкіх сходаў губерняў, якія займаліся т. зв. разборам правоў і складу шляхецкай карпарацыі на далучаных да Расійскай імперыі беларускіх землях. У гэтым значэнні прыведзеныя сведчанні могуць разглядацца як самастойныя дакументальныя матэрыялы па гісторыі беларускай шляхты. З улікам іх унікальнасці ніжэй прыводзіцца спіс актавых запісаў на выяўленыя доказы шляхецтва, што знаходзяцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі. Усе фондавыя крыніцы маюць першы вопіс, а таму гэта акалічнасць апушчана ў табліцы. Змешчаны ў ёй каталог шляхецкіх родаў павінен стаць падставай для дадатковых паглыбленых даследаванняў, у тым ліку і параўнальна-крыніцазнаўчых.

Табліца

Анішчанка Я. К.

Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі: гісторыя і сучаснасць. Матэрыялы юбілейнай навукова-практычнай канферэнцыі, прысвечанай 70-годдзю Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі (Мінск, 8 сакавіка 2008 г.). Мн, 2008. С. 16-27

• Назад
• Вперёд