СССР. Святы саюз свабодных рыцараў
- Подробности
- Опубликовано: 20.01.2016 19:04
- Автор: Анищенко Евгений Константинович
- Просмотров: 1898
Дадзены зборнік працягвае знаёміць чытача з дакументаті паўстання 1794 г., што знаходзяцца ў архіве Польскай акадэми навук у Курніку. У ім змешчаны надрукаваныя ў свой час вышэйшым і мясцовым кіраўніцтвам паўстання універсалы па прапагандзе вызваленчых ідэй і мабілізацыі жыхароў BKЛ у ix падтрымку
ЯЎГЕН АШШЧАНКА
Збор
твораў у шасці тамах
Выдавец
Віктар Хурсік
ЯУГЕН АНППЧАНКА
том 3
СССР
Святы саюз свабодных рыцараў
Дакументы паўстання 1794 г. у Літоўскай правінцыі
Укладанне рэдакцыя прадмова
Мінск2006
Анішчанка Я. К.
Збор твораў. У 6-ці т. Т. №. СССР: Святы саюз сваб. рыцараў.Дакум. паўст. 1794 г. у Літоўс. правінцыі/Я. К. Анішчанка. Мн: Выд. В. Хурсік, 2006.—306 с..
ISBN 985-6718-69 4 (т.З)
ISBN 985-6718-15-5
Дадзены зборнік працягвае знаёміць чытача з дакументаті паўстання 1794 г., што знаходзяцца ў архіве Польскай акадэми навук у Курніку. У ім змешчаны надрукаваныя ў свой час вышэйшым і мясцовым кіраўніцтвам паўстання універсалы па прапагандзе вызваленчых ідэй і мабілізацыі жыхароў BKЛ у ix падтрымку.
УДК 94(476)
ББК 63.3(4 Беи)
Спіс дакументаў
1. 19 красавіка. Ліст Д. Пільхоўскага да гродзенскага дэкана І Свяжынскага адносна даведак пра святароў……………………………………
2. 24 красавіка. Апісанне паўстання ў Вільна…………………………….
3. 24 красавіка. Абвяшчэнне Віленскай радай паўстання пачатку сваёй арганізацыі і кампетэнцыі………………………………………………………….
4. 24 красавіка. Абвяшчэнне Я. Ясінскага галоўнакамандуючым узброенымі сіламі паўстання ў ВКЛ……………………………………………….
5. 28 красавіка. Зварот скарбовай дэпутацыі Віленскай рады да удзельнікаў Таргавіцкай канфедэрацыі аб звароце грошай……………………….
6. 29 красавіка. Сведчанне Віленскай рады аб ахвераваннях М. К. Агінскага, М. Граноўскага, А. Пацэя і іншых асоб………………………………..
7. 1 мая. Наказ Віленскай рады арандатарам дзяржаўных маёнткаў адносна іх фінансавай адказнасці…………………………………………………..
8. 1 мая. Заклік Віленскай рады насельнікаў ВКЛ да агульнага узбраення..
9. 2 мая. Зварот Віленскай рады да ўсіх уласнікаў аб выдачы стралкоў…..
10. 2 мая. Зварот С. Корсака да сваіх сялян у Данюшава…………………
11. 3 мая. Увядзенне Віленскай радай свайго кантролю над лінейным войскам……………………………………………………………………………….
12. 3 мая. Універсал Віленскай рады аб агульным узбраенні ў княстве…..
13. 3 мая Акт падтрымкі паўстання Эйшышскім паветам………………….
14. 4 мая. Зварот Віленскай рады да жыхароў ваколіц аб выдачы коней….
15. 7 мая. Універсал Віленскай рады аб унясенні падаткаў, уведзеных Вялікім сеймам………………………………………………………………………..
16. 8 мая. Абвяшчэнне гродзенскім магістратам сваіх мер адносна кантрыбуцыі з горада……………………………………………………………..
17. 9 мая. Акт падтрымкі паўстання Гродзенскім паветам з узорам прысягі……………………………………………………………………………….
18. 9 мая. Загад Віленскай рады адносна бурлакоў………………………..
19. 9 мая. Універсал Віленскай рады аб камплектаванні войска рэкрутамі і ахвотнікамі…………………………………………………………………………..
20. 9 мая. Узорная прамова святара да вернікаў……………………………
21. 10 мая. Інструкцыя для інтэндантаў у парафіях………………………..
22. 10 мая. Арганізацыя крымінальнага суда паўстання ў ВКЛ…………..
23. 10 мая. Адозва М. К.Катла да абывацеляў Ашмянскага павета………..
24. 10 мая. Заклік Гродзенскай парадкавай камісіі да жыхароў павета да агульнага ўзбраення…………………………………………………………………..
25. 11 мая. Адмена Віленскай радай пабору шэлягавага………………….
26. 12 мая. Універсал К Ельскага адносна пераходаў без пашпартоў.…….
27. 13 мая. Указ К. Ельскага аб прысылцы у Гродна рамеснікаў…………..
28. 14 мая. Універсал Мерацкай камісіі аб унясенні падаткаў з павета……
29. 14 мая. Рэгламент дзейнасці дэпутацыі публічнага забеспячэння Віленскай рады……………………………………………………………………..
30. 15 мая. Інструкцыя павятовым генерал-маёрам…………………………
31. 15 мая. Абвяшчэнне складу Гродзенскай парадкавай камісіі………….
32. 15 мая. Увядзенне гродзенскай камісіяй адказнасці членаў Таргавіцкай канфедэрацыі за мінулую дзейнасць……………………………
33. 15 мая. Напамін гродзенскай камісіі удзельнікам Таргавіцы аб звароце пабраных імі грошай………………………………………………………………….
34. 16 мая. Заклік К. Ельскага да жыхароў Гродзенскага павета аб пастаўцы коней……………………………………………………………………….
35. 16 мая. Абвяшчэнне К.Ельскага адносна запісу у валанцёры…………
36. 17 мая. Адозва гродзенскай камісіі да татар павета…………………….
37. 17 мая. Распісанне функцый аддзелаў Гродзенскай парадкавай камісіі.
38. 17 мая. Рэарганізацыя складу парафій Гродзенскага павета………
39. 19 мая. Прамова І. Храптовіча на рынку г. Гродна………………………
40. 19 мая. Заклік гродзенскай камісіі абывацеляў павета да добраахвотнай падтрымкі паўстання……………………………………………..
41. 19 мая. Напамін гродзенскай камісіі сваім членам аб іх абавязках…….
42. 19 мая. Меры гродзенскай камісіі адносна жабракоў і валацугаў………
43. 19 мая. Загад гродзенскай камісіі аб паслухмянасці жыхароў вярхоўным уладам паўстання………………………………………………………..
44. 20 мая. Універсал гродзенскай камісіі адносна рэкрутаў, кантаністаў і ахвотнікаў……………………………………………………………………………..
45. 20 мая. Адозва гродзенскай камісіі да абывацеляў аб займе……………
46. 20 мая. Распісанне паштовай службы Гродзенскага павета (крэсаў)…..
47. 20 мая. Пастанова гродзенскай камісіі аб бурлаках……………………..
48. 20 мая. Універсал гродзенскай камісіі аб перапісу жыхароў і выдачы пашпартоў……………………………………………………………………………..
49. 20 мая. Напамін гродзенскай камісіі уласнікам адносна пастаўкі коней у войска…………………………………………………………..
50. 21 мая. Зварот Т. Касцюшкі да жыхароў ВКЛ………………………….
51. 21 мая. Зварот гродзенскай камісіі да святароў павета за грашыма……
52. 22 мая. Напамін гродзенскай камісіі шляхце павета яе рыцарскіх абавязкаў бараніць край………………………………………………………………
53. 22 мая. Абвяшчэнне Віленскай радай сваёй часовай улады і паблажлівасці да таргавічан…………………………………………………………
54. 22 мая. Расклад правіянцкіх складоў Гродзенскага павета……………..
55. 23 мая. Распісанне збожжавай ссыпкі ў Гродзенскім павеце…………..
56. 24 мая. Разнарадка гродзенскім камісарам для прыняцця прысягі ад насельнікаў павета……………………………………………………………………
57. 24 мая. Абвяшчэнне Мерацкай камісіі пра забарону вывазу прадуктаў за мяжу…………………………………………………………………….
58. 24 мая. Зварот Мерацкай камісіі да сялян………………………………..
59. 24 мая. Пастанова гродзенскай камісіі аб канфіскацыі срэбра ў духавенства павета……………………………………………………………………
60. 25 мая. Забарона гродзенскай камісіяй несанкцыянаваных прамоў да народа………………………………………………………………………………….
61. 26 мая. Увядзенне гродзенскай камісіяй адказнасці за недазволеныя прамовы………………………………………………………………………………..
62. 27 мая. Удакладненні гродзенскай камісіі адносна забароны экспарту..
63. 29 мая. Загад гродзенскай камісіі адносна ўнясення падаткаў……….
64. 29 мая. Універсал Віленскай рады аб арганізацыі абароны г. Вільна…
65. 27 мая.Прадпісанне Віленскай рады аб абыходжанні з рускімі салдатамі і палоннымі..................................................................................................
66. 30 мая. Арганізацыя парадкавых камісій у ВКЛ…………………………
67. 30 мая. Ардананс Т. Касцюшкі А. Казаноўскаму на фарміраванне палка коннай міліцыі Гродзенскага павета………………………………………….
68. 31 мая. Загад К. Ельскагаа ротмістрам адносна вярбоўкі шляхты…..
69. 30 мая. Распісанне паштовых гонаў (крэсаў) у Гродзенскім павеце……
70. 31 мая. Універсал гродзенскай камісіі аб агульным узбраенні павета…
71. 1 чэрвеня. Пастанова Віленскай рады адносна маёнткаў асуджаных кіраўнікоў Таргавіцкай канфедэрацыі……………………………………………….
72. 3 чэрвеня. Арганізацыя крымінальнага суда ў Кароне і ВКЛ…………..
73. 5 чэрвеня. Загад Варшаўскай рады цэхам аб пашыўцы ботаў………..
74. 5 чэрвеня. Загад Варшаўскай рады купцам і рамеснікам ВКЛ аб недазволенасці самавольнага вырабу і вывазу медзі і волава…….………………
75. 5 чэрвеня. Прадпісанне Гродзенскай камісіі аб утрыманні правіянцкіх складоў………………………………………………….…………………………….
76. 5 чэрвеня. Загад К. Ельскага святарам парафій на рассылку універсалаў і іх адказнасці пры гэтым………………………………….…….
77. 6 чэрвеня. Універсал Варшаўскай рады да жыхароў ВКЛ адносна склікання паспалітага рушання і агульнага узбраення…………………………….
78. 6 чэрвеня. Увядзенне гродзенскай камісіяй адказнасці загадчыкаў правіянцкіх складоў…………………………………………………………………..
79. 9 чэрвеня. Напамін Віленскай рады таргавічанам аб іх адказнасці…….
80 10 чэрвеня. Ардананс Т. Касцюшкі аб пачатку дыверсійных рэйдаў углыб акупіраваных тэрыторый……………………………………………………..
81. 12 чэрвеня. Зварот гродзенскай камісіі да яўрэяў павета адносна іх удзелу у паўстанні…………………………………………………………………….
82. 12 чэрвеня. Дазвол гродзенскай камісіі А. Казаноўскаму на вярбоўку коннага палка………………………………………………………………………….
83. 12 чэрвеня. Адозва А. Казаноўскага да шляхты павета аб яе вярбоўцы у конны полк…………………………………………………………………………..
84. 13 чэрвеня. Інструкцыя гродзенскай камісіі аб паборах на мастах і пераездах………………………………………………………………………………
85. 14 чэрвеня. Універсал Варшаўскай рады аб паступленні з жабракамі…
86. 14 чэрвеня. Універсал Варшаўскай рады аб увядзенні скарбовых заручэнняў за пастаўку прадуктаў…………………………………………………..
87. 14 чэрвеня. Вызваленне гродзенскай камісіяй шляхты ад паспалітага рушання за вярбоўку у полк Казаноўскага…………………………………………
88. 15 чэрвеня. Увядзенне гродзенскай камісіяй прымусовага вырабу палатна яўрэйкамі…………………………………………………………………….
89. 15 чэрвеня. Універсал гродзенскай камісіі аб адмене пастаўкі коней з 25 дымоў………………………………………………………………………………
90. 15 чэрвеня. Загад гродзенскай камісіі аб пастаўцы касінераў з павета..
91. 16 чэрвеня. Рэзалюцыя Варшаўскай рады аб адкрыцці актаў зямянскіх судоў…………………………………………………………………………………..
92. 17 чэрвеня. Зварот Варшаўскай рады да жыхароў Кароны і ВКЛ адносна дэклярацый Пецярбурга ў адрас сялян……………………………………
93. 17 чэрвеня. Заклік гродзенскай камісіі жыхароў павета да добраахвотнай пастаўкі рэчаў і прадуктаў на мэты паўстання…………………..
94. 18 чэрвеня. Заява гродзенскай кантрыбуцыйнай камісіі жыхарам……
95. 20 чэрвеня. Зварот ЦД да насельнікаў ВКЛ за добраахвотнымі ахвераваннямі…………………………………………………………………………
96. 20 чэрвеня. Заручэнне гродзенскага магістрата адносна добраахвотнага запісу у міліцыю павета…………………………………………..
97. 21 чэрвеня. Загад гродзенскай камісіі усім святарам аб іх адказнасці…
98. 23 чэрвеня. Устанаўленне Вярхоўнага крымінальнага суда ў Кароне і ВКЛ…………………………………………………………………………………….
99. 23 чэрвеня. Прадпісанне гродзенскай камісіі аб пастаўцы сухароў……
100. 23 чэрвеня. Наказ Цэнтральнай дэпутацыі паборшчыкам вінакурных падаткаў……………………………………………………………………………….
101. 27 чэрвеня. Тлумачэнні ЦД парадку збора рэкрутаў з 5 і 25 дымоў…………………………………………………………………………………
102. 27 чэрвеня. Загад гродзенскай камісіі сваім камісарам аб люстрацыі збожжавай ссыпкі ў павеце…………………………………………………………..
103. 30 чэрвеня. Прадпісанне ЦД адносна транспарту пад харчовыя паборы у паветах……………………………………………………………………
104. 30 чэрвеня. Распараджэнне гродзенскай камісіі аб змене свайго складу…………………………………………………………………………………
105. 5 ліпеня. Распараджэнне гродзенскай камісіі наконт складак дымоў на пастаўку коней і рэкрутаў………………………………………………………..
106. 7 ліпеня. Рэзалюцыя гродзенскай камісіі аб увядзенні цялесных пакаранняў сялян за схову дызэрціраў і нявыдачу рэкрутаў……………………..
107. 11 ліпеня. Загад гродзенскай камісіі яўрэям аб змене імі строя……..
108. 17 ліпеня. Рэзалюцыя гродзенскай камісіі адносна аплаты 5-дымовых рэкрутаў па квітанцыях………………………………………………………………
109. 21 ліпеня. Апісанне штурма г. Вільна і яго абароны………………….
110. 25 ліпненя. Арганізацыя новага утрымання правіянцкіх складоў у Гродзенскім павеце…………………………………………………………………..
111. 26 ліпеня. Прадпісанне ЦД аб канфіскацыі царкоўнага срэбра ў Гродзенскім павеце…………………………………………………………………..
112. 26 ліпеня. Пастанова Варшаўскай рады аб дазорах……………………
113. 30 ліпеня. Рэзалюцыя гродзенскай камісіі аб крымінальнай адказнасці за дызерцірства і недазволеныя пераходы………….………………….
114. 13 жніўня. Рэзалюцыя кантрыбуцыйнай камісіі Гродзенскага павета..
115. 20 жніўня. Пастанова гродзенскай камісіі аб выкананні розных універсалаў Варшаўскай рады……………………………………………………….
116. 20 жніўня. Пастанова Варшаўскай рады адносна забеспячэння войска………………………………………………………………………………….
117. 23 жніўня. Рэзалюцыя камісіі аб парадку уплаты кантрыбуцыі з г. Гродна…………………………………………………………………………………
118. 24 жніўня. Пастанова гродзенскай камісіі аб пастаўцы кажухоў у войска з рэзалюцыямі Варшаўскай рады ад 1 і 15 жніўня…………………………
119. 25 жніўня. Пастанова гродзенскай камісіі аб паборы ботаў, кашуль і сярмяг з рэзалюцыяй Варшаўскай рады ад 17 жніўня……………………………..
120. 30 жніўня. Узнаўленне гродзенскай камісіяй крымінальнай адказнасці за нявыдачу рэкрутаў, фурманак і брычак……………………………..
121. 30 жніўня. Рэзалюцыя Варшаўскай рады наконт аплаты за пастаўку фуража……………………………………………………………………………
122. 6 верасня. Рэзалюцыя гродзенскай камісіі на загад Варшаўскай рады ад 23 жніўня адносна перапісу духавенства ў княстве…………………………….
123. 11 верасня. Заклік Варшаўскай рады да абывацеляў ВКЛ не супрацоўнічаць з расійскімі акупантамі…………………………………………….
124. 11 верасня. Устава Варшаўскай рады аб займе і дэпазітах у ВКЛ……
125. 18 верасня. Рэзалюцыя гродзенскай камісіі адносна вызвалення сялян ад пабору рэкрутаў……………………………………………………………………
126. 21 верасня. Распараджэнне ЦД аб парадку унясення і прыняцця займаў…………………………………………………………………………
127. 24 врасня. Зварот гродзенскай камісіі да парафіяльных святароў у справе прыняцця імі функцый настаўнікаў у дазорах………………………….
128. 24 верасня. Загад гродзенскай камісіі жыхарам павета на пастаўку жывёлы у войска………………………………………………………………….
129. 27 верасня. Абвяшчэнне гродзенскай камісіі пра адказнасць духавенства за схову рэчаў………………………………………………………..
130. 30 верасня. Заклік ЦД жыхароў ВКЛ да хуткага вымалоту ураджая на патрэбы войска………………………………………………………………………..
131. Тарыф дымоў у парафіях Гродзенскага павета………………………
132. Агульны стан правіянцкіх складоў Гродзенскага павета ў жніўні -
верасні………………………………………………………………………..
133. 7 кастрычніка. Рапарт аддзела жыўнасці Гродзенскай камісіі ў Цэнтральную дэпутацыю аб забеспячэнні маршыруючых войск……………….
Л. М. Корзун прысвячаецца
Прадмова
Дадзены зборнік працягвае публікацыі дакументаў паўстання 1794 г. у ВКЛ1 . На гэты раз у поле зроку рэдактара і складальніка трапіла адна справа з бібліятэкі Польскай акадэміі навук у Курніку, чаму спрыяў тамтэйшы дырэктар сп. Станіслаў Серпоўскі. Яна называецца “200 універсалаў і распараджэнняў з часоў нарадовага паўстання пры Т. Касцюшцы, мае адзін камплект пра паўстанне ў Літве”. Усе дакументы на польскай мове. У гэтым зборніку яны перакладзены рэдактарам з максімальным захоўваннем тагачаснай стылістыкі. Старонкі скарыстанай справы не нумараваны, а пад адной назвай усе дакументы пазначаны алоўкам асобнымі лічбамі – ад № 35188 да № 35386, так што амаль кожны ліст набыў выгляд асобнай архіўнай адзінкі. Таму рэдактар вымушаны захаваць у сваіх спасылках такі парадак. Другая асаблівасць гэтай справы паходзіць з характару саміх дакументаў. Усе яны, за рэдкім выключэннем, у свой час друкаваліся, а таму нельга сумнявацца ў іх безумоўнай аўтэнтычнасці і сапраўднасці.
Нарэшце, пасля паражэння паўстання літаральна ўсе дакументы надоўга пакрыліся архіўным пылам і вярталіся з нябыту спарадычна, або ў рэдкіх тэматычных выданнях, або ў спецыяльных навуковых працах польскіх гісторыкаў. Высілкамі апошніх нядаўна выдадзены навуковы зборнік артыкулаў пра Гарадзейшчыну у падзеях 1794 г. з шырокім выкарыстаннем матэрыялаў згаданай справы2 . Прынамсі, А. Вальтаноўскі скарыстаў яе для агульнага агляду паўстання ў Гродзенскім павеце3 , а разам з І. Урвановічам ён жа напісаў тут артыкул пра лёс кантрыбуцыі з г. Гродна. Даследчыкі прывялі спіс жыхароў Гродна пры спагнанні гэтай кантрыбуцыі паўстанцкім кіраўніцтвам, што само па сабе прадэманстравала крыніцазнаўчыя вартасці архіўнай справы4. Сярод іншага яны заўважылі пачатковыя адрозненні персанальнага складу Гродзенскай парадкавай камісіі ў параўнанні з віленскім узорам, завышаны прапагандысцкі аптымізм гродзенскіх кіраўнікоў, асабліва пры паборы рэкрутаў5 Гэтыя заўвагі прадстаўляюцца слушнымі таксама адносна іншых мабілізацыйных акцый тамтэйшай камісіі, пра што, к прыкладу, сведчаць прыводзімыя ў канцы гэтага зборніка табліцы адносна запаўнення правіянцкіх складоў Гродзенскага павета розным харчам.
Зразумела, што інфармацыйныя каштоўнасці цытуемай справы не абмяжоўваюцца прыведзенымі прыкладамі. У гэтай сувязі можна згадаць пра распаўсюджанае ў літаратуры уяўленне аб кіруючай ролі Я. Ясінскага ў паўстанні ВКЛ. Гэты зборнік, як і папярэднія, дазваляе назваць падобныя сцвярджэнні міфам. Вядома, што Ясінскі не займаў лідыруючых пазіцый у Віленскай радзе на ўсім працягу паўстання. Прыводзімыя дакументы паказваюць, што яго прозвішча няма ні пад ніводным універсалам Рады. Гэта акалічнасць звязана з тым, што адразу пасля захопу Вільна яго попрасту выціснулі з кіраўнічага кола Рады на фронт у якасці галоўнакамандуючага ўзброенымі сіламі паўстання6. Дакумент пад № 4 гаворыць, што такую годнасць ён набыў часова, да перадачы усіх узброеных сіл ВКЛ пад вярхоўнае камандаванне Тадэвуша Касцюшкі. Як сведчыць дакумент пад № 12, часовыя паўнамоцтвы Ясінскага 3 мая падцвердзіла Варшаўская (Найвышэйшая нарадовая) рада, або той кіраўнічы орган паўстання у Кароне і ВКЛ, дзе вельмі сімпатызавалі рашучай расправе віленчукоў з гетманам Шыманам Касакоўскім у першы ж дзень вызвалення Вільна ад расійскага гарнізону.
Сваё адціранне ад важных пасад сам Ясінскі аднойчы тлумачыў саслоўнай фанабэрыяй сваіх паплечнікаў, якія пагарджалі яго некняжацкім паходжаннем і лічылі выскачкай7 Падобны казус ніяк не вяжацца з дэманстрацыяй той жа Радай ураўняльніцкіх ідэй тыпу пераапранання ў евангельскія лахманы, скідання ордэнаў і розных знешніх адзнак арыстакратызма, звязаных з “пышным прадстаўніцтвам” і расходамі (дак. № 6 ад 29 красавіка), урачыстай прысягай членаў пад адрачэннем ад уласных карысцяў і поўнай паслухмянасці вышэйстаячаму кіраўніцтву (№ 7 ад 1 мая), рыцця акопаў і нашэння зброі ў адных шарэнгах з просталюдзінамі. Як пісаў аўтар узорнай прамовы святара да люду (дак. № 20 ад 9 мая), саноўныя артыбуты і рэгаліі з’яўляюцца забабонамі, бо толькі вольнасць – гэта дар божы і толькі яна адпавядае натуры чалавека. Тэатральныя пераапрананні аказаліся сродкам не толькі самавыратавання знаці, але і дэманстрацыі сацыяльнай роўнасці. Гэтыя пераапрананні трапілі пад адміністрацыйны сверб Гродзенскай парадкавай камісіі з яе жаданнем зрабіць усіх людзей карыснымі “па свайму прызначэнню”(№ 42 ад 19 мая). Зыходзячы з гэтага яна рашыла, што толькі знешні неахайны строй перашкаджае яўрэям стаць карыснымі людзьмі ў паўстанні. У выніку яўрэям адвялі тыдзень на змену вопраткі ў Гродна і 2 тыдні ў павеце (№ 81 ад 12 чэрвеня), а затым, відаць з-за супраціўлення, 11 ліпеня ім загадалі пераапрануцца да надыходу Зельвінскай ярмаркі (№ 107). Адсюль, безумоўна, вынікае крывадушна-паказальны характар такіх дэманстрацый сацыяльнага брацтва, які мог трываць толькі пры спрыяльных умовах агульнага натхнення.
Віленская рада лічыла сябе пераемніцай Чатырохгадовага сейма 1788-1792 гг., як вядома, перарванага інтэрвенцыяй 1792 г. і затым Гродзенскага сейма 1793 г. Гэта выяўляецца з яе апеляцыі да Канстытуцыі 3 мая 1791 г. або права Варшаўскага “канстытуцыйнага” сейма ў выглядзе парадкававых або цывільна-вайсковых камісій (дак. № 2, 3), пастановы камісіі паліцыі двух народаў таго ж сейма адносна бескарысных людзей, да якіх заносіліся валацугі і бадзяжнікі (дак. № 84), пабораў рэкрут паводле тарыфаў апошняй люстрацыі (№ 19, 63) і ўнясення падатку 10-га гроша (№ 8, 15). Рада збіралася накіраваць гэтыя паборы на патрыятычна-абарончыя мэты, якія павадыры Таргавіцкай канфедэрацыі 1792 г. і Гродзенскага сейма 1793 г. абярнулі з добраахвотных у несправядлівыя паборы з непаслухмяных і сапернікаў. У сваю чаргу Віленская рада адразу прымяніла тую ж тактыку паводзін да сваіх палітычных праціўнікаў, патрабаваўшы 28 красавіка ад усіх членаў таргавіцкіх канфедэрацый вярнуць у дзяржаўны скарб нарабаваныя імі грошы (дак. № 5). У знак дэманстрацыі ўласнага вялікадушша, яна абяцала аддаць суду народа і ўласнаму сумненню удзельнікаў матывы стварэння і членства ў таргавіцкіх канфедэрацыях. Потым ж яна патлумачыла, што адшукаць разрабаванае са скарбу наўрад ці ўдасца (дак. № 8 ад 1 мая). Аднак, для Гродзенскай парадкавай камісіі (дак. № 32 ад 15 мая), таргавіцкія павадыры заставаліся “перашкодай “ да агульнага шчасця, ворагамі паўстання, якія зводзілі іншых да праціўных мэтаў. Таму на месцы заняліся высвятленнем пабраных таргавічанамі грошай разам з рэвізіяй актаў Таргавіцкай канфедэрацыі. Гэта рэвізія вялася валакітна (дак. № 63 ад 29 мая) і да ўсяго яна справакавала раскол у паўстанцкіх радах з-за сваёй маруднасці ў адносінах да здраднікаў і прадузятасці да радавых удзельнікаў. Гэта відаць з распараджэння камісіі ад 22 мая (дак. № 53) аб тым, што яна вымушана адступіцца ад шырокіх рэпрэсій, асабліва супраць тых, хто быў у свой час прымусова “па абставінам” запісаны у рады таргавічан і хто не праславіўся пераследам суайчыннікаў. Практычныя крокі Віленскай рады у адрас здраднікаў звяліся да секвестру маёнткаў пакараных смерцю на шыбеніцы Касакоўскага, Забелы і Швыкоўскага (дак. № 70, 78). Як паказвае пастанова пра разбор іх маёмасных спраў, Раду не натхняў працэс звароту даўгоў павешаных асоб перш за ўсё у рукі іх крэдытораў. Тое, што пасля 9 чэрвеня Рада зусім перастае цікавіцца зваротам нарабаванага таргавічанамі гаворыць, што яна не спяшалася задавальняць прыватныя інтарэсы.
Першыя акты Віленскай рады адлюстравалі шэраг незвычайных асаблівасцяў паўстання, гэтай, як сцвярджалі потым універсалы, “святой справы”, распачатай і благаславённай богам (дак. № 8, 10, 19, 20, 40, 123). Аднак “святы саюз” адразу аказаўся сядалішчам не высокага прадбачання, а скорацечных чалавечых пачуццяў, сярод якіх былі і хуткасць падзей, і пераменлівы энтузіязм, і арганізацыйная непадрыхтаванасць, і прыхаваная ўнутраная неспаянасць кіраўніцтва з непазбежнымі пры гэтым хістаннямі і непаслядоўнасцю. Так, Віленская рада адразу 24 красавіка назвала сябе часовай і ў знак гэтага проста далучыла свой акт да Кракаўскага акта Тадэвуша Касцюшкі (№ 2). Тым не меней яна не забыла тут жа прысвоіць вышэйшую ўладу у краі на неакрэслены тэрмін або“на ўвесь час, пакуль народ прызнае патрэбным гэты выратавальны саюз” (№ 3). Рада узурпавала сабе цьмянае права “пастанаўляць усё”, што яна сама разам з воляй далёкага Вышэйшага начальніка паўстання прызнавала патрэбным для збавення Айчыны і што яна збіралася адмяніць толькі “са зменай абставін” па аднадумству або большасцю галасоў свайго пленума. Дыктатарскія паўнамоцтвы Рады адразу ж рабіліся і неабдымнымі, пачынаючы з увядзення інстытута камісараў у войску, да стварэння крымінальнага суда для “прысмірэння намераў супраціўных нашаму паўстанню, выпраўленню грамадскай думкі” і простаму сачэнню за падазронымі асобамі ў сваіх нетрах. Пры стварэнні крымінальнага суда ў Віленскай радзе намячалі 9 сродкаў “пасеяць страх” за непаслухмянасць указам урада, бунты або падбухторванні да іх і г. д.( № 22 ад 10 мая і № 72 ад 3 чэрвеня). Ініцыятары гэтага закону стараліся максімальна падпарадкаваць палітычны пераслед паскоранаму крымінальнаму пакаранню. Як бы яны не прызнавалі даносы крыніцай затрымкі справядлівасці, аднак усё роўна запісалі іх у склад законных падстаў для 3-дзённага следства і расправы з праціўнымі паўстанню і яго кіраўніцтву асобамі.
Друкуемыя ўніверсалы прызнавалі паўстанне справай заадно прадбачання і шляхты, або рыцарскага стану, які энергіяй сваіх вайсковых каманд у самым пачатку даў прыклад годнага наследавання, – таго, як належыць паступаць “суайчыннікам і дзецям Айчыны”(№ 17 ад 9 мая). Гродзенская парадкавая камісія не раз называла шляхту “байцоўскім рыцарствам” (№ 43 ад 20 мая і № 52 ад 22 чэрвеня) з упэўненасці у яе адзінадушны запал (№ 41 ад 19 мая) у імя дасягнення “вольнасці, самаўладдзя і незалежнасці Рэчы Паспалітай”(№ 8 ад 1 мая). Аднак, гэта рыцарства, слаўнае сваёй “вялікай дабрадзейнасцю, мужнасцю і клопатам” пра Айчыну, аўтарам універсалаў давялося тут жа заклікаць прачнуцца “з нячуласці” (№ 115 ад 4 мая), “з абыякавасці і эгаізма”, напамінаць пра гераічнае мінулае яго продкаў, апеляваць да Статута ВКЛ, які пазбаўляў гонару і маёмасцці за ухіленне ад паспалітага рушання (№ 19 ад 9 мая) і лічыў падобнае самым страшным злачынствам з боку ворагаў Айчыны (№ 43 ад 20 мая, № 70 ад 31 мая). Гэта гераічнае рыцарства давялося зваць у полк валанцёраў Гродзенскага павета пад абяцанне запісу ахвотнікаў у кнізе знакамітых ахвераванняў(№ 82-83 ад 12 чэрвеня), з абяцаннем вызвалення ад паспалітага рушання нават тых, хто паставіць сабе замену (№ 87 ад 14 чэрвеня) і, нарэшце, зазываць туды выдачай 30 злотых на рукі кожнаму ахвотніку (“96 ад 20 чэрвеня). Між тым К. Ельскі, адказны за фарміраванне таго рыцарскага палка, ужо 16 мая (№ 37) забараняў тайны запіс у яго усім, хто не быў адпушчаны на волю панамі.
А гэта значыць, права запісу у шляхецкі кавалерыйскі полк пазбаўлялі сялян пры тым, што самі агітатары бачылі перспектыву перамогі толькі пры “адзінстве, згодзе і нераздзельнасці” намераў( № 17 ад 9 мая), калі прызнавалася, што рухаючай сілай паўстання з’яўляецца “брацкая любоў (№ 39 ад 19 мая) і брацкая роўнасць”(№ 17 ад 9 мая) паміж людзьмі. Устанаўленне дазораў 26 ліпеня (№ 112) зыходзіла з падобнай “таварысцкай сувязі” паміж людзьмі. Гаворачы пра святасць або непарушнасць абавязкаў, у якія бог паставіў кожны сацыяльны стан, яно прама сцвярджала, што гэтыя абавязкі сяляне павінны выконваць “па абывацельскаму брацтву”. Раз пораз універсалы звалі сялян “слухацца паноў” (№ 20 ад 9 мая), выконваць належныя ім павіннасці (№ 43 ад 19 мая), ды пагражалі цялеснымі пакараннямі і прымусовымі працамі за жабрацтва (№ 42 ад 19 мая), за схову дызерціраў (№ 106 ад 7 ліпеня). Сялян заклікалі чакаць узнагароды за паслухмяную працу на паноў (№ 47 ад 20 мая), утрыміваць спакой, каб заслужыць апеку урада. А паноў гэтыя ж універсалы звалі плаціць падатак 10-га гроша з фальваркаў і не рабіць гэта за кошт працаўнікоў (№ 8 ад 1 мая).
Дылема барацьбы паміж перамогай і паражэннем, славай і ярмом дэспатызма (№ 39 ад 19 мая) адлюстравалася у дэвізах “смерць або перамога”, “вольнасць або смерць”(№ 24 ад 10 мая). Пры тым універсалы заклікалі шляхту не бяздзейнічаць і прыносіць шчодрыя ахвераванні (№ 39). Але, як гаварыў Коцел, шляхта не спяшалася ісці збіраць “вянкі “ славы (№ 23) ні ад запісу у пачэсную кнігу ахвераванняў (№ 34), ні за прадастаўленне ёй самой вызначаць цану паставак жывёлы, харча, фуражу і хлебнай ссыпкі на дзеючыя войскі (№ 95 ад 20 чэрвеня). Гродзенская парадкавая камісія з горыччу канстатавала 21 мая, што шляхта стала менш несці ахвераванняў і ёй давялося звяртацца да святарства за грашыма (№ 51). Практычна на ўсім працягу паўстання гродзенскай камісіі давялося выбіваць рэкрутаў з рыцарства павета. 9 мая камісія папрасіла сваіх абывацеляў на працягу 2 тыдняў даць з 5 дымоў у каманду мясцовага генерал-маёра аднаго коннага ахвотніка (№ 19). А ўжо праз дзень яна пераходзіць да пагроз прызанння супраціўленцаў ворагамі Айчыны, калі яны не дадуць пры рэкрутах яшчэ і 10 злотых месячнага забеспячэння. (№ 24). Камісія 20 мая саступіла некалькі дзён паншчыны для пастаўшчыкоў рэкрут і адначасова патрабавала даць на працягу 2 тыдняў кантаніста з кожных 25 дымоў разам са 100 злотымі забеспячэння. Але і гэтыя патуранні не прайшлі, бо камісіі давялося 15 чэрвеня адмяняць свой укааз пра 25-дымовых кантаністаў і нават вяртаць пабраныя за іх грошы (№ 89).
Паўстанцкае кіраўніцтва Гродзенскага павета што называецца метадычна ішло насустрач матэрыяльным выгодам шляхты–рыцарства і пры увядзенні прыёма збожжавай ссыпкі у хлебныя магазіны грашыма, разам з залікам яе ў кошт падаткаў (№ 55 ад 23 мая), і калі яно ўвяло складку дымоў пры паборы пешых і конных рэкрутаў( № 101 ад 27 чэрв. і № 105 ад 5 ліпеня). У пошуках тых жа шляхецкіх сімпатый камісія ў 3 разы знізіла (з 6 да 3 злотых) агульную суму харчовага забеспячэння пры рэкруктах (№ 99 ад 23 чэрвеня). Вярхоўныя ўлады паўстання Вільна і Варшавы увялі скарбовыя заручэнні за харчовыя нарыхтоўкі пад 6-% аблігацыі з абяцаннем натуралізацыі іх шляхам раздачы канфіскаваных уладанняў (№ 86 ад 14 чэрвеня, № 124 ад 11 верасня і № 126 ад 21 верасня). І тым не меней, заахвочванні або зусім не дзейнічалі, або не дасягалі намечанага эфекту. Кіраўніцтву даводзілася безупынна пагражаць карамі за несвоечасовую уплату дзяржаўных падаткаў і нядоімак (№ 7 ад 1 мая), у тым ліку і дабраахвотных ахвераванняў (№ 63 ад 29 мая), за няздачу рэкрутаў, пропуск без пашпартоў і утойванне дызерціраў (№ 24 ад 10 мая, № 47 ад 20 мая, № 113 ад 30 ліпеня). Святарам пагражалі смерцю і секвестрам маенткаў за утойванне і замоўчванне ўніверсалаў перад людам (№ 76 ад 5 чэрвеня і № 130 ад 27 верасня).
Першымі да ворагаў Айчыны разам з таргавічанамі трапілі бурлакі, бо ў Вільна і Варшаве на іх глядзелі толькі як на патэнцыяльных маскоўскіх шпікоў, схільных да бунту супраць акта паўстання (№ 18 ад 9 мая і № 85 ад 14 чэрвеня). Такая ўпэўненасць мела сваю гістарычную традыцыю. І зараз паўстанцкія прапагандысты адназначна падтрымлівалі яе заявамі, што ярмо, прыгнёт, дэспатызм – гэты сінонімы знешняга дыктату, што яны навязаны толькі звонку, а таму пазбавіцца ад іх можна даволі лёгка пры агульнапатрыятычным націску. Дастаткова толькі падбадзёрыць слабых, запаліць раўнадушных і пакрыць сорамам і ганьбай нязгодных. Затым гэтак жа лёгка да “шкодных сыноў Айчыны” універсалы занеслі валацугаў і ўсіх тых, хто супраціўляўся паўстанню “па спосабу мыслення” і хто адводзіў “старанных ад збавіцельнага яднання”( № 32 ад 15 мая). У прамыя абавязкі гродзенскага павятовага генерал-маёра 17 мая прама запісалі даручэнне ўціхамірваць хваляванні за непаслушэнства вярхам паўстання (№ 37). Цмяныя прыкметы узнікшай “нязгоды” высвеціў 19 мая ў сваёй прамове на гродзенскім рынку быўшы таргавічанін Іяхім Храптовіч. Ён гаварыў, што многія абывацелі прысягнулі пад актам паўстання аднымі “вуснамі, а не сэрцам”, бо гэту прытворную прысягу “з арыстакратаў вырваў страх” (№ 39 ад 19 мая). Якраз у гэтыя ж дні– 21 мая–і Тадэвуш Касцюшка пісаў пра фальшывых патрыётаў, якія без выбара “таўкуцца каля розных спраў” Рэчы Паспалітай дзеля прыватных інтарэсаў (№ 50 ад 21 мая). Гродзенскія вярхі прыбеглі да простага выйсця – яны 24 мая распачалі прысягу вернасці з мэтай давесці ў ходзе яе, што дабрадзейнасць заснавана на павазе рэлігіі, на “сляпым і бездакорным паслушэнстве праву і ўраду”, што адзіным рухавіком паўстання з’яўляецца “брацкая роўнасць”(№ 56 ад 24 мая ). Літаральна ж у гэты дзень гродзенскія кіраўнікі распачалі канфіскацыю срэбра ў духавенства (№ 59 ад 24 мая), забаранілі несанкцыянаваныя прамовы да народа (№№ 60-61), каб ніхто не псаваў даверу да ўрада і не абрываў добрай гармоніі, адзінадушша і брацкай любві. Паступова ўніверсалы запаўняюцца прызнаннем розных перашкод паўстанню –боязі, абыякавасці, незычлівасці, маўчання. Варшаўская рада бачыла карані гэтай халоднасці і звычайнага сабатажу у тым, што мабілізацыйны цяжар патрыятычных абавязкаў падаў нераўнамерна, пераважна на актыўных і самых старацельных. Таму яна рэкамендавала распасцерці ўцяжлівыя паборы і рэквізіцыі на ўсіх аднолькава, пораўну –няхай, гаварыла яна, да абавязка вядзе страх і пагроза суровага пакарання, у тым ліку і смяротнага (№ 116 ад 20 жніўня). У падобным духу на месцы, у Гродзенскім павеце, праводзілі прымусовы пабор рэкрут, з прымяненнем двайных штрафаў і паралельным пакараннем “у дупло” як ворагаў паўстання за няздачу абмундзіравання і харчавання (№ 118 ад 24 жніўня, № 119 ад 25 ўніўня і № 120 ад 30 жніўня).
Гэтыя застрашальныя акцыі праходзілі на заключным этапе паўстання пры усведамленні іх дарэмнасці і безпаспяховасці самім жа кіраўніцтвам, бо тая ж Варшаўская рада пісала 11 верасня, што ніякія “указы не могуць зняволіць да сляпой пакорнасці”, бо пагрозы палохаюць толькі подлыя душы, а ў шляхетных ці светлых галовах яны вызываюць адзін смех і знявагу (№ 123 ад 11 верасня). За гэтымі словамі стаіць прызнанне адной з заканамерных прычын паражэння паўстання. У прыводзімых дакументах нельга не заўважыць прагу кіраўніцтва паўстаннем, у тым ліку і на мясцовым узроўні, спалучыць шырокую самахвярнасць і адрачэнне ад асабістага інтарэсу з ваяўнічай нецярпімасцю да іншадумства. У выніку святы саюз барацьбітоў за агульныя інтарэсы і светлыя ідэалы цэментаваўся падаўленнем асобы і безупынным падтрыманнем бездакорнай паслухмянасці вярхам або ананімнай большасці. Паўстанне, гаворачы выдатнымі словамі той жа Рады, падцвердзіла пераменлівасць гістарычнага лёсу, бо бег падзей у адзін момант прымае іншы абарот і пачынае спрыяць пацярпелым. Тое, што было паражэннем, робіцца перамогай і наадварот. Гэты урок паўстання 1794 г. усяляе надзею і аптымізм усім, хто гэтак жа лічыць, што бароняць “не муры і сцены, а душы і рукі”.
1. Камісары Касцюшкі. Мн., 2004; Імем Айчыны. Мн., 2004
2. Grodno w XVIII wieku. Miasto i ludnosc. Bialystok, 1997
3. Woltanowski A. Grodno w powstaniu Kosciuszkowskim//Grodno w XVIII wieku...S. 29-42
4. Там жа, С. 65-171
5. Там жа, С. 29
6. Bartoszewicz K Dzieje insurekcji Kosciuszkowskiej. Berlin, Wieden, б/г. С. 217, 282
7. Land S., Plewkiewicz M. Portret Jakuba Jasinskiego. Warszawa, 1964. S. 143
Імёны, якія згадваюцца ў дакументах
Абрамовіч Казімір, сакратар рады г. Гродна, у 1793 г. бурмістр горада
Абрамовіч Іяхім, віленскі вайсковы камісар, у 1795 г. старадубскі старасціц
Абуховіч Міхаіл, мінскі кашталян, навагрудскі дэлегат у Віленскай радзе, у 1790- навагрудскі падваявода, у 1792г.-цывільна-вайсковы камісар Навагрудскага ваяводства
Абухоўскі Іосіф, пісар гродзенскіх пошт 1793-1794 гг.
Агінскі Ксаверый, кухмістр, стараста прэвальскі
Агінскі Міхал Клеафас (1765-1833), літоўскі падскарбій, генерал-маёр
Адамовіч Мартын, член дэпутацыі забеспячэння Гродзенскай камісіі
Адамовіч Апалінарый, лідскі дэлегат у Віленскай радзе, у 1782-1790 лідскі ротмістр, у 1792 г.-эйшышскі цывільна-вайсковы камісар, у 1793 г.-лідскі гродскі пісар, у 1795-1797- лідскі гродскі суддзя
Адахоўскі Міхаіл, гродзенскі стражнік 1791-1793, член дэпутацыі забеспячэння Гродзенскай камісіі,
Александровіч Тадэвуш, гродзенскі гродскі (1788-1797) і земскі суддзя (1772-1793)
Алендскі Станіслаў, 1764-1779 стараста дзякаўскі, з 1783 ротмістр, 1786-1793 харужы і паручнік коннай гвардыі
Алізаровіч Іосіф, 1784-1792 ротмістр, 1792 гродзенскі гранічны суддзя, палкоўнік у 1793
Альшэўскі Францішак, пракурор літоўскага скарбу, у 1786 г. харунжы
Аржахоўскі Марцэлій, прэор клімавіцкіх дамініканаў
Арлоўскі Шыман, скарбовы дваранін, камісар скарбовага дэпартамента Варшавы
Арсеньеў Мікалай Дзмітрыевіч (1789-1796), генерал-маёр
Арцымовіч Мартын Станіслаў, войт і пісар гродзенскага магістрата
Арэнс, віленчук
Аўгустоўскі Ануфрый, 1793 гранічны рэгент, 1794 асэсар гродзенскай камісіі
Ахатніцкі Тэадор Мартын, палкоўнік 1793, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Ашторп Людвік, сакратар дэпутацыі бяспекі Варшаўскай рады, 1790 харужы кавалерыі
Бабінскі Іосіф, смаленскі лоўчы 1786-1788, 1789 скарбовы камісар ВКЛ, гродзенскі і мерацкі земскі суддзя
Бабрукевіч
Барановіч Міхаіл, гродзенскі стольнік 1792-1793
Бараноўскі Казімір, пісар гродзенскай камісіі
Баратынскі Вінцэнт, аршанскі судовы падстарасціц, 1780 аршанскі падстолій
Бароўскі Ігнацій
Бароўскі Францішак Ксаверый, маркграф замка, член кантрыбуцыйнай дэпутацыі Гродна
Барткевіч Ваўрынец, гродзенскі кожнадзей
Барэвіч Нікадзім, шамбелян караля, ковенскі камісар
Барэцкі Міхаіл, гродзенскі гродскі і земскі судзя
Бедрыцкі Мацей, ляснік
Бек Людвік, кантралёр літоўскага скарбу 1784-1793
Белапятровіч Ежы, вайсковы экспісар літоўскі, 1765-1771 лідскі стражнік, 1771-1783 лідскі лоўчы, 1780-83 навагрудскі гродскі суддзя, 1784-1787 вайсковы пісар, 1787-1788 ротмістр кавалерыі, 1792 навагрудскі земскі суддзя
Белаўскі, віленчук
Берасневіч Іосіф, паручнік
Берх Іосіф, член дэпутацыі бяспекі Варшаўскай рады
Білевіч Антон, жмудскі чашнік 1783-93
Білевіч Вінцэнт, канцылярыст Цэнтральнай дэпутацыі
Білінг Пётр, віленскі купец
Біспінк Теадора, старасціца прэнская
Богуш Ксаверы Міхаіл, віленскі прэлат
Боуфал Францішак, стараста вербаўскі, 1764 гродзенскі войскі і маршалак, 1765-1772 гродзенскі стражнік і гродскі пісар, 1772 гродзенскі падстолій, 1772-1777 гродзенскі стольнік, 1773-1774 гродзенскі гродскі пісар, 1774-1794 надворны лоўчы, скарбовы дазорца 1793, 1794 маршалак Саколькага павета
Браніцкая, відаць гэта Браніцкая Ізабела з Панятоўскіх, магчыма, таксама, і Браніцкая Аляксандра з Энгельгардтаў
Бронц Мартын, сакратар аддзела жыўнасці гродзенскай камісіі
Брэнер Ян, маёр
Бржастоўскі Міхаіл Казімір, мінскі судовы стараста (1780-1790), у 1762-1764 гг. вялікі пісар ВКЛ, 1765-1784 падскарбій ВКЛ, 1780 харужы, 1782 полацкі кашталян
Булгарын Іяхім, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі, 1782 паручнік
Булгарын Павел, 1763-1764 ваўкавыскі канюшы, 1765-1768 ваўкавыскі маршалак, 1788-1789 ваўкавыскі абозны, 1788-1792 літоўскі падканюшы, 1790-1794 ваўкавыскі краўчы, 1794 сакольскі падстолій,
Бульчынскі Ян, дырэктар гродзенскай суконнай фабрыкі, камісар
Бучацкі Гасця, палкоўнік лёгкай кавалерыі
Бухавецкі Віктар, віцебскі харунжы з 1788, член гродзенскай Таргавіцы, 1763-1764 навагрудскі краўчы, 1764 гродзенскі гродскі суддзя, 1765 гродзенскі земскі суддзя, 1780 харужы гусарскі
Былеўскі Матэвуш, палкоўнік (1788), член гродзенскай Таргавіцы, член крымінальнага суда гродзенскай камісіі 1780 гродзенскі канюшы, 1792 гродзенскі цывільна-вайсковы камісар
Важынскі Антон, 1763 скарбнік ВКЛ, 1764 ашмянскі гродскі пісар, 1768-1783 ашмянскі гродскі суддзя, 1776 ашмянскі скарбнік, 1783-1792 ашмянскі земскі суддзя, 1794-1797 ашмянскі падкаморы
Валовіч Станіслаў, 1765 стараста Буднік, 1789 речыцкі падкаморы, 1789 шамбелян
Варанец(кі) Іосіф, князь, ротмістр Кароны 1793
Васілеўскі Стэфан, віленскі фуражовы камісар
Ваўжэцкі Томаш, эксхарунжы, камісар скарбу Варшаўскай рады 1778 браслаўскі харужы, 1784-1789 ковенскі падкаморы, 1784-1785 браслаўскі земскі суддзя, 1785 браслаўскі харужы, 1791-1792 харужы ВКЛ і адміністратар каралеўскіх эканомій
Ваўкавіцкі Іпаліт, член крымінальнага суда, 1786-1788 гродзенскі стражнік, 1788-1797 гродзенскі земскі суддзя
Ваўкавіцкі Францішак, старадубскі ротмістр, гродзенскі камісар бяспекі
Вілямовіч Аляксандр, дваранін літоўскага скарбу 1788, сакратар аддзела бяспекі гродзенскай камісіі
Вінскі Іосіф, сакратар і касір гродзенскага камісарыята
Віслоцкі Тэадор, ксёндз, гродзенскі скабовы камісар
Вішнеўскі Шыман, прэнскі падкаморы
Вішнеўскі Ян, пробашч Мерачы, мерацкі камісар
Вольскі Іосіф, харунжы кароннай кавалерыі 1793
Волмер Францішак, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі, 1790 харужы кавалерыі
Врублеўскі Ігнацій, радца і касір гродзенскага магістрата, член кантрбуцыйнай камісіі Гродна
Высагерд Тадэвуш, віленскі зямянін
Выкоўскі Ян, дырэктар гродзенскай тытунёвай фабрыкі, асэсар гродзенскай камісіі
Высоцкі Клемянцей, эканом Квасаўскага ключа 1792-1793
Вяльгорскі Міхаіл, граф, генерал-лейтэнант, галоўнакамандуючы паўстання
Вянгерскі Антон, палкоўнік 1795-1797
Гадлеўскі Томаш, смаленскі гранічны суддзя, гродзенскі камісар
Галіцын Сяргей Фёдаравіч (1749-1810), князь, генерал-паручнік
Гансеўскі Францішак, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі, 1750 ашмянскі лоўчы, 1782 надворны падкаморы, 1789 смаленскі чашнік, 1793-1795 гродзенскі земскі суддзя
Гарабурда Ежы Альбрэхт, навагрудскі дэпутат Віленскай рады, 1773 новагрудскі гродскі рэгент, 1776 навагрудскі ротмістр, 1780 асэсар задворнага суда, 1792 рэгент лідскага падкаморскага суда
Гарэцкі Валенцій, 1773-1777 навагрудскі земскі рэгент, 1777-1787 лідскі скарбнік, 1787-1790 лідскі падстараста, 1790-1791 віленскі войскі
Гаусман Якуб, гродзенскі купец, член кантрыбуцыйнай камісіі Гродна
Гедройц Рамуальд (1750-1824), генерал-маёр
Гелашэўскі Адам, аўруцкі падчашы
Гельманава Кацярына
Герынг
Гзоўскі, відаць,– Гзоўскі Станіслаў, 1770 ваўкавыскі скарбнік, 1772 аршанскі скарбнік, 1793 старадубскі мастаўнічы, 1794 эйшышскі гараднічы, 1797 лідскі земскі суддзя
Гіммель Ян, падпалкоўнік, гродзенскі камісар
Гінет Антон, смаленскі ротмістр
Гліндзіч Андрэй, дваранін літоўскага скарба, 1762-1782 гродзенскі краўчы
Глінецкі Адам, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Гоберман Міхаіл, літоўскі падчашы
Гоппэ Адам, касір гродзенскай тытунёвай фабрыкі, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Гоувальт Станіслаў, гродзенскі камісар, 1783 старадубскі рэгент падкаморыя, 1786-1787 гродзенскі земскі рэгент, 1795 -1797 гродзенскі гродскі пісар
Гоувальт Іосіф, ротмістр, рэгент старадубскага гродскага суда
Грабіцкі Казімір, гродзенскі харунжы 1790-1792, член гродзенскай Таргавіцы
Грабоўскі Павел Ежы (1759-1794), адвакат, генерал-лейтэнант, 1779-1783 палкоўнік, 1789 генерал-інспектар, 1790 ваўкавыскі цывільна-вайсковы камісар
Грабоўскі Міхаіл, 1775 генерал-маёр, 1783-1784 генерал-лейтэнант, 1783 харужы, 1786 паручнік, 1788 ваўкавыскі скарбнік, 1794 канюшы ВКЛ
Градзецкі Антон, дзяржаўца Бачкоў
Грамыка Міхаіл, камісар 1773 гродзенскі харужы, 1793 гродзенскі земскі суддзя
Граноўскі Міхаіл, сакратар каронны, ковенскі дэпутат Віленскай рады 1776-1788 каронны сакратар, 1785 стараста Алькенік
Грасмані Пётр, камісар віленскага шпіталя
Губчынскі Пётр, пісар і радца гродзенскага магістрата
Гуланеці Антон, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Гуторскі Базыль, гродзенскі плябан, падляшскі дэкан
Дабрылеўскі Лукаш, гродзенскі камісар, 1786 гродзенскі каморнік
Данкевіч Мартын Іосіф, гродзенскі скарбнік і гродскі суддзя 1793, 1774 трокскі ротмістр, 1786-1793 гродзенскі скарбнік, 1792 генеральны упаўнаважаны па каралеўскім эканоміям, 1797 гродзенскі гродскі суддзя
Даўнаровіч Тадэвуш, 1778-1792 рэчыцкі харужы і даманаўскі стараста, 1779-1785 генеральны адміністратар гродзенскай і алітскай каралеўскіх эканомій, 1789 ротмістр
Дамброўскі Ігнацій, ротмістр, вількамірскі гродскі суддзя, член мерацкай камісіі
Данчэўская
Дзерымор Францішак, асэсар гродзенскай камісіі
Дзяконскі Іосіф, дзяржаўца Катранскага ключа, 1773-1794 ваўкавыскі скарбнік, 1790 надворны падкаморы караля
Дмахоўскі Францішак, камісар Варшаўскай рады
Дуброўскі Міхаіл, маркграф палаца Сангушкаў у Гродна
Дэмбоўскі Тадэвуш, член Варшаўскай рады
Ждановіч Томаш, плябан у Серніках
Жылевіч Павел, асэсар гродзенскай камісіі, 1788-1797 браслаўскі каморнік
Жылінскі Людвік, мерацкі земскі суддзя і камісар, 1785 трокскі чашнік, 1794 мерацкі падчашы
Жынеў Матэуш, стараста Воўпы, 1774 стараста Бярэзнік, 1782 ковенскі стараста
Забела Ежы, член Віленскай рады, 1789 скарбовы камісар ВКЛ, 1792 вайсковы камісар і ротмістр кавалерыі
Забела Стэфан, гродзенскі мешчанін
Заблоцкі Францішак, сакратар аддзела інструкцый Варшаўскай рады
Заблудаўскі Лейб Маісеевіч, гродзенскі жыхар
Завадскі Ян, смаленскі гараднічы, віленскі фуражовы камісар, 1767 трокскі скарбнік, 1774-1802 слонімскі гараднічы
Завістоўскі Шыман, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі, 1774-1784 скарбовы рэгент ВКЛ, 1785-1786 бельскі чашнік, 1795 гродзенскі земскі суддзя і земскі пісар
Заёнчак Іосіф (1752-1826), прэзідэнт Варшавы, генерал-маёр
Заёнчак Кацярына
Закрэўскі Ігнацій (1745-1802), прэзідэнт Варшавы, харужы
Залескі Міхаіл, сакратар аддзела жыўнасці гродзенскай камісіі, 1773 лідскі каморнік, 1773-1776 лідскі будаўнічы, Магчыма гэта і другі Залескі Міхаіл –1764 чарнігаўскі стольнік, 1778-1782 гродзенскі чашнік, 1784 войскі ВКЛ, 1788 шамбелян караля
Залескі Станіслаў, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі
Заліўскі , віленскі мечнік
Занеўскі Антон, рэгент скарбовага архіва ВКЛ, пісар гродзенскай парадкавай камісіі, 1782 браслаўскі каморнік, 1788 рэгент скарбовай камісіі ВКЛ, 1790 шамбелян караля
Заянчкоўскі Францішак, інфлянтскі канонік
Зель, віленчук
Зэйдлер Готліб, член Віленскай рады
Зялінскі Іосіф Антон, войт Гродна, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі, 1780 гродзенскі архівіст, 1785 войт Гродна, 1788-1791 бурмістр Аўгустава і гродзенскі войт
Зялінскі Мікалай, мерацкі камісар
Ігельстром Ота Магнус (1734-1817), барон, расійскі пасол у Варшаве, галоўнакамандуючы расійскімі войскамі ў Рэчы Паспалітай
Ігнатовіч Антон, віскі падстолій, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Імбра Фелікс, літоўскі скарбовы дваранін, сакратар дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі, 1795-1799 гродзенскі земскі рэгент
Іцкавіч Ілія, гродзенскі мешчанін
Ёдкоўскі Ежы Міхаіл, гродзенскі ротмістр 1767-1793
Казакевіч Ігнацій, смаленскі чашнік
Казаноўскі Андрэй, генерал-маёр міліцыі Гродзенскага павета
Казлавіцкі Іосіф, шляхціц
Калантай Гуга (1750-1812), ксёндз, публіцыст, член Вышэйшай рады паўстання у Варшаве
Калантай Ежы, арандатар Дубна
Каменскі Ян, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Кандыба Станіслаў, шляхціц
Капіца Антон, асэсар гродзенскай камісіі
Канопка Ян, генеральны рэвізор скарбу ВКЛ 1788- 1793 г. і генеральны рэвізор Жмудскага княства, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі
Канцэвіч Лявон, гродзенскі праваслаўны свяшчэнаслужыцель
Каржанеўская, Тэрэса Міцкевіч, жонка лідскага ротмістра Каржанеўскага Вінцэнта
Каржанеўскі Іосіф, 1763-1791 лідскі ротмістр, 1793-1794 эйшышскі земскі суддзя
Карловіч Людвік, мерацкі камісар, 1787 трокскі ротмістр, 1794 мерацкі мечнік
Карп Бенедыкт, 1763-1797 стараста Плугані і упітскі харужы
Карп Маурыцы Францішак, жмудскі ротмістр, член Варшаўскай рады паўстання
Карп Самуэль, палкоўнік ВКЛ
Карповіч Людвік, мерацкі камісар
Карповіч Міхаіл, ксёндз, смаленскі архідз’якан
Касакоўскі Шыман(1761-1794), апошні вялікі гетман ВКЛ
Кастравіцкі Ігнацій(1774-1794), генерал-ад’ютант, лідскі войскі і дэлегат у Віленскай радзе
Касцюшка Тадэвуш Бенавентура (1746-1817), вярхоўны дыктатар паўстання
Кінштэт Іосіф, ротмістр
Клава Тадэвуш, прэзідэнт Гродна, 1775-1789 радца гродзенскага магістрата
Кланіцкі Іосіф, гродзенскі мечнік і цывільна-вайсковы камісар, 1767 паморскі харужы, 1772-1777 гродзенскі абозны, 1777-1793 гродзенскі мечнік, 1794 гродзенскі кухмістр
Класоўская
Кліманскі Іосіф, палкоўнік і ротмістр кавалерыі, 1780-1794 гродзенскі палкоўнік, 1793 гродзенскі мастаўнічы
Клімашэўскі Міхаіл, 1780 харужы, 1795 брэстскі войскі
Клукоўская Барбара, старшая гродзенскіх брыгідак
Ключэўскі Францішак, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі
Клячкоўскі Антон, стараста Расіен, 1767 гродзенскі скарбнік
Корн Мацей, гродзенскі абат, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Корсак Іосіф, ляснічы гродзенскай эканоміі
Корсак Самуэль, палкоўнік ВКЛ, 1765-81 навагрудскі земскі пісарэвіч, 1775-1789 палкоўнік ВКЛ, 1781 харужы польнай булавы ВКЛ, 1786-1789 скарбовы дваранін
Коцел Іосіф, палкоўнік ВКЛ, 1784 паручнік кавалерыі, 1789-1791 ротмістр кавалерыі
Коцел Міхаіл Казімір, ротмістр кавалерыі (з 1791), ашмянскі генерал-маёр, шамбелян
Круповіч Іосіф, шамбелян караля, член гродзенскай Таргавіцы, ротмістр, губернатар Скідзеля, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі
Крушэўскі Людвік, бедьскі харунжы, стараста Васількаўскі
Крывіцкі Ксаверый, ротмістр, стараста Рамеўкаў, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі, 1788 харужы літоўскі, 1792 гродзенскі цывільна-вайсковы камісар
Крывіцкі Фларыян, ротмістр, цывільна-вайсковы камісар Сакольскага павета, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Крычынскі Ігнацій
Крэйбіх Францішак, радца Гродна, асэсар гродзенскай камісіі, 1775-1789 радца гродзенскага магістрата
Кукевіч Тадэвуш, сакратар скарбовага аддзела Віленскай рады
Кулікоўскі Станіслаў, шамбелян караля, член гродзенскай Таргавіцы
Кундзіч Гаспар
Кушалеўскі, віленчук
Кушалеўскі Іосіф, вількамірскі дэпутат у Варшаўскай радзе, 1763 вількамірскі скарбнік, 1767 вількамірскі падстараста, 1773-1783 вількамірскі земскі суддзя, 1789 прэзідэнт Вількаміра, 1793 інфлянтскі войскі
Лабенскі (Лабунскі) Іосіф, мешчанін, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Ланеўскі Ян, 1772 смаленскі ротмістр, 1789 аудытар 2 пяхотнага палка ВКЛ
Лапа Іосіф, старадубаўскі дэлегат у Віленскай радзе
Ласткоўскі Ян, 1770-1780 ашмянскі гродскі суддзя і ротмістр, 1791 ашмянскі ротмістр
Лаўцэвіч Гілярый, віленскі ротмістр
Лахніцкі Антон, віцэ-прэзідэнт Вільна, 1793 віцебскі стольнік, віленскі гродскі пісар, 1797 харужы
Лахніцкі Ігнацій, палкоўнік, гродзенскі камісар, 1785-1787 капітан вялікай булавы ВКЛ, 1787-1789 генерал-ад'ютант і палкоўнік, 1791 палкоўнік ВКЛ
Легатовіч Іосіф, радца гродзенскага магістрата
Лейзеравіч Іавель, гродзенскі мешчанін
Ліпніцкі Ежы, жмудскі падстолій, член крымінальнага суда гродзенскай камісіі
Ліпніцкі Леапольд, гродскі рэгент, сакратар гродзенскага крымінальнага суда, 1782 гродзенскі каморнік, 1793 інтэндант гродзенскай камісіі паліцыі ВКЛ
Львовіч, пракурор гродзенскага крымінальнага суда
Ляговіч Ежы, вількамірскі ротмістр
Лянкевіч Даніэль, пісар і радца Гродна, 1777 беластокскі паштмайстар, 1789 дырэктар пошт Рэчы Паспалітай
Лянчэўскі Андрэй
Мажэўскі Яцэк Стэфан, хелмскі лоўчы, член гродзенскай Таргавіцы
Макавецкі Ян Казімір, слонімскі маршалак 1764-1777 слонімскі харужы, стараста Марозавіч, 1777-1790 слонімскі падкаморы, 1793 слонімскі кашталян
Макоўскі Ян, асэсар гродзенскай камісіі, 1787-1788 ашмянскі каморнік
Малін(оў)скі Фелікс, надворны падкаморы караля, 1776 стараста Стаклішак у Ковенскім павеце, 1794 ствалавіцкі краўчы
Малішэўскі Якуб, радца Гродна
Мальчэўскі Андрэй, ваўкавыскі чашнік, пісар Адукацыйнай камісіі, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі, 1773 смаленскі абозны, 1774 смаленскі каморнік, 1774-1777 смаленскі падчашы, 1777 пісар адукацыйнай камісіі, 1781 гродзенскі гродскі суддзя
Манюшка Пётр, рэгент гродзенскай камісіі
Мараўскі Мікалай, ваўкавыскі экспісар, 1783 шамбелян караля, 1783 харужы, 1787 ротмістр кавалерыі і вайсковы пісар
Марачэўскі Мацей, лідскі дэлегат у Віленскай радзе, 1790 лідскі ротмістр, 1792 лідскі гранічны камісар
Мардас Тадэвуш, ашмянскі і віленскі каморнік, 1782 гродзенскі чашнік, 1786-1789 гродзенскі падчашы, 1789-1793 ашмянскі каморнік, 1793 геаметр камісіі паліцыі ВКЛ, 1795 гродзенскі гродскі суддзя
Мароз Ян, член гродзенскай Таргавіцы, 1765-1767 гродзенскі будаўнічы, 1769 гродзенскі стражнік, 1772-1777 гродзенскі канюшы, 1777-1782 гродзенскі скарбнік, 1782 гродзенскі чашнік, 1786-1793 гродзенскі падчашы, 1795 гродзенскі гродскі суддзя
Марыконі Бенедыкт, 1777-1789 вялікі пісар ВКЛ, 1781 пінскі судовы стараста
Масальская, магчыма, гэта–Іазефіна Радзівіл, жонка Ксаверыя Масальскага, палкоўніка, або Хрысціна Асалінская, жонка князя і ваўкавыскага земскага суддзі
Мастоўскі Дамінік Тадэвуш, член Варшаўскай рады
Маткевіч Іосіф, рэгент літоўскага скарбу 1792, надворны падкаморы 1793, лоўчы Анікшт 1793
Матушэвіч Тадэвуш, сакратар вайсковага аддзела Варшаўскай рады, 1791 брэстскі кашталян
Махвіц Зянон, скарбовы рэгент
Медушэўскі Іосіф, ротмістр пяцігорскі, 1767 ваўкавыскі лоўчы, 1785 лідскі гранічны рэгент
Меін Ян, генерал-лейтэнант
Меер Іосіф, член дэпутацыі бяспекі Варшаўскай рады
Меер Рахель, ковенскі войскі
Меўціна
Мілкевіч Мікалай, ротмістр с 1788 , член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Міллер Ян, член Віленскай рады
Мінкевіч Вінцэнт, віленскі дэпутат у Варшаўскай радзе
Мінчэўскі Іосіф, намеснік сакольскі
Мірскі Станіслаў, пісар ВКЛ, 1788-1789 шамбелян, посол на сейм, стараста Батоцкі на Жмудзі, 1789 паручнік радзівілаўскай міліцыі, 1791 вялікі пісар ВКЛ
Міхалкевіч Філіп, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі
Міхалоўскі Антон, мерацкі ротмістр, скарбовы дваранін, член аддзела жыўнасці гродзенскай камісіі
Міхаэліс Іосіф, сакратар сакольскай пошты, войт Саколкі, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Міцкевіч Іосіф, ксёндз, член вайсковай дэпутацыі Варшаўскай рады
Міцкевіч Мацей
Міцута Антон, гродзенскі харунжы, 1765 гродзенскі маршалак, 1784 харужы пяхотнай гвардыі, 1792 гродзенскі харужы
Міхельсон Бернар, урач
Міхневіч Мацей жонка Тэкля
Міхневіч Томаш, мерацкі камісар, 1773 ковенскі стольнік, філіпаўскі стараста, 1774 ковенскі стражнік, 1789-1791 ашмянскі каморнік, 1793 геаметр камісіі паліцыі ВКЛ, 1794 мерацкі падстолій
Мразоўскі Францішак Антон, ротмістр з 1788 г., крымінальны суддзя гродзенскай камісіі
Мурашэўскі Шыман, 1770 рэчыцкі краўчы
Муха Самуэль, 1789 харужы ВКЛ
Мучынскі Мартын, віленскі камісар
Мучынскі Францішак, гродзенскі земскі і крымінальны суддзя, 1783-1791 гродзенскі мечнік, 1792 мечнік і земскі суддзя
Мялешка Пётр
Навіцкі Ігнацій, падчашы латышоўскі
Навіцкі Іосіф, аршанскі краўчы у 1785-1789 гг.
Нагурскі Каэтан, шавельскі харунжы
Нарбут Дамінік, лідскі войскі, 1770 стараста Міжэвіч, лідскі харужы, 1770-1776 лідскі чашнік, 1776-1794 лідскі войскі, стараста трабскі
Нарбут Іосіф, сакратар Віленскай рады, 1785 лідскі харужы, 1790-1793 лідскі генеральны харужы і цывільна-вайсковы камісар
Наркевіч Мартын, 1775-1792 ваўкавыскі ротмістр, 1793 ваўкавыскі падчашы
Невенглоўскі Ежы, 1787 паручнік пяхотнай гвардыі ВКЛ
Невянглоўскі Тадэвуш, 1773 браслаўскі ротмістр, 1782 харужы гусарскі ВКЛ
Невядомскі Іосіф, смаленскі ротмістр, 1792 ашмянскі ротмістр
Незабытоўскі Стэфан, слонімскі дэкан
Нелюбовіч Матэвуш, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі, 1787 маёр караля
Немчыновіч Антон, дваранін літоўскага скарбу
Несялоўскі Іосіф (1728-1814), навагрудскі ваявода, генерал-лейтэнант
Падляская
Пажарскі Казімір, гродзенскі пробашч
Палітальскі Міхаіл, 1763-1765 гродзенскі чашнік, 1765-1789 гродзенскі земскі суддзя
Палонскі Барталамей, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Палубента Ігнацій, лідскі земскі рэгент
Палубінскі Матэвуш, 1764 браслаўскі падчашы, 1765-1767 слонімскі абозны, 1767-1770 слонімскі падстолій, 1770-1793 слонімскі земскі суддзя
Панцэржынскі Людвік, харунжы, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі, 1777-1781 мазырскі мечнік, 1784 мазырскі гродскі суддзя, 1786-1789 мазырскі мечнік, 1790-1797 гродзенскі харужы
Паплаўская Феліцыя, гродзенская шляхцянка
Паплаўскі Вінцэнт, пісар вайсковага аддзела Варшаўскай рады, 1777 харужы, 1794 мерацкі абозны
Пастольскі Пётр, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі, 1789 гродзенскі радца
Пасуловіч, віленчук
Патоцкі Раман Ігнацій Францішак (1750-1809), вялікі пісар ВКЛ у 1773-1783 гг, надворны літоўскі маршалак у 1783-1791 гг., вялікі літоўскі маршалак у 1791-1793 гг.
Патоцкі Станіслаў Счэсны, генерал кароннай артылерыі
Пац Іосіф, 1762-1764 жмудскі кашталян, 1765-1785 стараста вілейскі, 1783-1785 генерал-маёр
Пацэй Аляксандр, літоўскі абозны, 1762-1770 трокскі ваявода
Пачобут Мартын (1728-1810), ксёндз, рэктар Віленскай акадэміі
Пачобут Феліцыян, геаметр караля 1782, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі
Пашчэвіч,
Пільхоўскі Давід Зыгмунт (1735-1803), віленскі прэлат і афіцыял, суфраган
Піус Сопліца, прэор гродзенскіх кожнадзеяў
Плацыд, кожнадзей аўгусцінаў
Прозар Антон, дырэктар пошт ВКЛ у 1793 г.,ковенскі дэпутат у Віленскай радзе,
Прэцішэўскі Рох, член Варшаўскай рады
Радавіцкі Ігнацій, ваўкавыскі лоўчы, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі
Радзевіч Мартын 1792 пінскі ротмістр
Радзівіл Міхаіл Геранім (1744-1831), князь, 1767 краўчы ВКЛ, маршалак Брэстскай канфедэрацыі, 1773-1774 мечнік ВКЛ, 1778-1790 віленскі кашталян, 1789 ротмістр кавалерыі, 1790-1794 віленскі ваявода, 1790 пінскі цывільна-вайсковы камісар, 1793 апякун спадчыны Радзівілаў
Радзішэўскі Міхаіл, старадубскі харунжы, 1785 старадубскі земскі пісар, 1786 старадубскі харужы, 1790 ротмістр кавалерыі
Ракуза Дыянісій, аршанскі ротмістр, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Ракуза Казімір, сакратар гродзенскай міліцыі
Рамановіч Матэвуш, віленскі фуражовы камісар
Раманоўскі Ян, гродзенскі шляхціц
Растаноўскі Якуб, гродзенскі бурмістр і віцэ-прэзідэнт
Рафановіч Якуб, віцэ-прэзідэнт Гродна
Раціборскі
Рашкоўская Вірыдзіана, старшая гродзенскіх бернардынак
Рашкоўскі Людвік, гродзенскі шляхціц
Ромер Антон, троскі падваявода, камісар
Рудзінскі Ян, ад’ютант Ш. Касакоўскага, 1781-1789 харужы, 1789 паручнік кавалерыі, 1793 зволены з арміі маёрам ВКЛ
Рупейка, віленскі суддзя
Руцкі Ян, 1763 лідскі земскі суддзя
Руцкі Томаш, 1765 трокскі абозны
Рыбек Ян, падпалкоўнік, сакратар гродзенскай сакрэтнай пошты
Рык Самуэль, віленскі вайсковы камісар
Рымша Ігнацій, 1765 рэчыцкі стольнік, 1783 навагрудскі абозны
Рыхлоўскі Мацей
Рэйнікэ Хрыстафор, гродзенскі мешчанін
Рэнно Фелікс, шамбелян караля
Рэпнін Мікалай Васільевіч (1734-1801), князь, галоўнакамандуючы расійскімі карнымі войскамі
Сабалеўскі Ваўрынец, паштмайстар Гродна, сакратар дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Сабалеўскі Станіслаў
Садлуцкі Вінцэнт, земскі рэгент, сакратар скарбовага аддзела гродзенскай камісіі
Садлуцкі Міхаіл, гродзенскі земскі суддзя, маршал гродзенскай таргавіцкай канфедэрацыі, 1772-1777 гродзенскі мастаўнічы, 1777-1786 гродзенскі будаўнічы, 1784-1793 гродзенскі гродскі суддзя, 1794 гродзенскі абозны, 1795 гродзенскі будаўнічы, 1797 гродзенскі гродскі суддзя
Сакалоўскі Францішак, член гродзенскай кантрыбуцыйнай камісіі
Сакалоўскі Ян, ротмістр, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі, 1774 віленскі скарбнік, 1785-1790 інфлянтскі стражнік, 1788 скарбовы дваранін і гродзенскі ротмістр, 1790 віцебскі цывільна-вайсковы камісар, 1791 лідскі ротмістр
Сакалоўскі Станіслаў, сакратар гродзенскай пошты
Сапега Францішак (1772-1829), князь, генерал артылерыі ВКЛ
Сапоцка Вінцэнт, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі, 1787 гродзенскі скарбнік
Сапоцка Міхаіл
Свентажэцкі Іосіф, сакратар аддзела парадку Варшаўскай рады
Свяжынскі Іосіф, гродзенскі дэкан, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Сівіцкі Дамінік, прэор гродзенскіх дамініканаў
Сікорскі Станіслаў, член гродзенскай кантрыбуцыйнай камісіі
Сільвестровіч Алаіз, член аддзела парадку Варшаўскай рады, 1786 падстолій ВКЛ
Сільвестровіч Вінцэнт, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі
Сільвестровіч Юліян, цывільна-вайсковы камісар, член аддзела інструкцый гродзенскай камісіі, 1782 адміністратар Алітскай эканоміі, 1797 гродзенскі земскі суддзя
Скарбек Ігнацій, канюшы, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі, 1788-1791 гродзенскі канюшы
Скірмунт Самуэль, лоўчы, гродзенскі судовы падстараста
Скродскі Якуб, капітан каронны (1788), член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі, 1792 гродзенскі цывільна-вайсковы камісар
Скурэвіч Казімір, віленскі вайсковы камісар
Слуцкі Хаім Якуб, гродзенскі мешчанін
Снарскі Мацей, мерацкі камісар
Спінк Казімір, шамбелян, 1764-1771 полацкі мечнік, 1775-1780 полацкі гродскі сурагатар, 1782-1785 полацкі гродскі суддзя, 1789 полацкі стольнік, 1790 полацкі гродскі сурагатар і шамбелян караля
Ставіская (Сафія ?)
Стаканскі, віленчук
Старжынскі Стэфан, эканом Эйсмантаў
Сташэўскі Іосіф, упіцкі падкаморы, 1765 упітскі стольнік, 1772-77 упітскі земскі суддзя, 1783 упітскі падкаморы
Стрыенская Разалія, старасціна Сейнаў і Віжан
Стрыенскі Ян Караль, шэф коннай літоўскай гвардыі, арандатар Бераставіц, 1766 капітан коннага палка ВКЛ, 1785 палкоўнік коннай кавалерыі
Струцінскі Геранім, ротмістр кавалерыі с 1791
Стрыжэўскі Мацей, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі, палкощник павета 1793
Стэфановіч Іосіф, браслаўскі ротмістр 1791
Судзецкі Францішак, камісар віленскага шпіталя
Суднік Дамінік, люстратар гродзенскай эканоміі
Сухадолец Тадэвуш, падпалкоўнік, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі, 1770 брэстскі экзактар (налогавы агент), 1788 маёр скарбовай харугвы ВКЛ, 1789 падпалкоўнік, 1795 гродзенскі падкаморы
Сырасек Андрэй, гродзенскі мешчанін
Сыруц Флор Даліва, ковенскі земскі суддзя
Сялецкая
Сялецкі Міхаіл ? 1764-1772 рэгент ВКЛ
Сярпінскі, віленскі войскі
Тавянскі Ігнацій, віленскі земскі суддзя, 1767 навагрудскі мастаўнічы, 1785 віленскі мечнік
Тамашэўскі Іосіф Вінцэнт, харунжы, гродзенскі гродскі суддзя, 1779 лідскі стражнік, 1794 гродзенскі мастаўнічы
Танскі Віктар, ражанскі падстолій
Трашкоўскі Плацыд, брэсткі чашнік
Тучкоў Мікалай Аляксеевіч , маёр артылерыі
Тызенгауз Антон, харунжы, прэідэнт Вільна, 1763-1764 пісар ВКЛ, маршалак гродзенскай канфедэрацыі, 1764 палкоўнік і канюшы ВКЛ, 1764-1785 надворны падскарбій, гродзенскі судовы падстараста, 1765-1773 літоўскі надворны падскарбій, 1773-1781 генеральны адміністратар сталовых эканомій караля, 1777-1784 слонімскі краўчы, 1777-1791 віленскі харужы, стараста рагачоўскі, 1793 шэф пяхотнай гвардыі ВКЛ
Тышкевіч Ежы, прэор гродзенскіх францыскан
Тышкевіч Мікалай, віленскі канонік
Умастоўскі Томаш Ежы, ашмянскі дэлегат у Віленскай радзе, 1782 лідскі земскі рэгент, 1783-1792 ашмянскі земскі рэгент, 1792-1801 ашмянскі земскі суддзя
Урбановіч Марыя, гродзенская шляхцянка
Урбановіч Ян, стралок. 1766-1767 ашмянскі лоўчы
Францужэвіч Антон, паручнік кавалерыі ў 1792
Філіповіч Ян, віленскі следчы камісар
Франкоўскі Мацей, генерал, 1783 палкоўнік, 1794 генерал-маёр ВКЛ, стараста Дубровы, экзактар чопа (вінакурнага падатку) ў Бресце
Фрыбас Францішак, гродзенскі купец, пісар дэпутацыі забеспячэння камісіі
Хадасевіч Ян, віленскі фуражовы камісар
Халецкі Эльяш, маёр літоўскі
Халявінскі Мартын, скарбовы рэгент 1793, рэгент Галоўнага трыбунала, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Хілкевіч Іосіф, прэзідэнт Саколкі
Хлявінскі Антон, палкоўнік 3 палка польнай булавы ВКЛ 1793 г,. 1777 гродзенскі стражнік, 1784-1786 гродзенскі абозны, 1790 падпалкоўнік кавалерыі, 1791 палкоўнік 3 палка пярэдняй варты, 1794 генерал-маёр
Хлявінскі Габрыэль
Хлявінскі Казімір, расіенскі падстараста, член Варшаўскай рады
Храпавіцкі Мікалай, аршанскі маршалак, 1765-1789 аршанскі маршалак, генеральны рэгіментар (камандзір) Беларускай дывізіі, стараста Пільвішак, 1793 аршанскі кашталян
Храптовіч Іосіф, член скарбовага аддзела гродзенгскай камісіі, 1765 мазырскі канюшы, 1790 гродзенскі мечнік
Храптовіч Іяхім, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Цёмналоскі Станіслаў, гродзенскі гродскі пісар, экзактар скарбу ВКЛ, 1789-1793 гродзенскі земскі рэгент, 1793 гродзенскі каморнік
Цыцыянаў Павел Дзмітрыевіч (1754-1806), генерал-маёр, камандуючы гродзенскім гарнізонам
Цяшэйка Ігнацій
Чаеўскі Мікалай 1785 гродзенскі ротмістр
Чарнабацкі
Чарняўскі Стэфан, віленскі ротмістр
Чэх Томаш, сакратар Вышэйшай варшаўскай рады
Шабуневіч Міхаіл, мерацкі лоўчы, арандатар Прэвальскага староства
Шаняўскі Ігнацій, настаўнік, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі
Шліттэр Кляра
Шпаноўскі Іосіф, член Варшаўскай рады
Шумкоўскі Віктар, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі, 1777 гродзенскі гродскі рэгент, 1782-1788 гродзенскі земскі рэгент, 1782-1791 гродзенскі краўчы, 1789-1795 гродзенскі гродскі суддзя, 1794 мерацкі чашнік
Шумкоўскі Іосіф, гродзенскі гродскі суддзя 1793, краўчы, член гродзенскай Таргавіцы, асэсар гродзенскай камісіі
Шульц Пётр, віленскі следчы камісар
Шуман (Мартын ?)
Шумскі Мартын, член шпітальнай камісіі
Эльнер Антон, мерацкі земскі рэгент
Эльнер Вінцэнт, мерацкі гранічны рэгент і камісар
Эйдзятовіч Вінцэнт, 1788 паручнік прускай службы, ад'ютант гусарскай брыгады, 1792 маёр пяхоты
Эйдзятовіч Леанард, член Віленскай рады, 1781-1782 смаленскі канюшы
Эйнаровіч Самуэль, брэсцкі актавы пісар, 1793 брэстскі земскі суддзя, 1794 брэстскі земскі пісар, 1797 брэстскі гродскі пісар
Эйсмант Адам, гродзенскі земскі пісар, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі, 1793 гродзенскі ротмістр
Эйсмант Андрэй Станіслаў, крымінальны суддзя гродзенскай камісіі, 1780 гродзенскі віцэрэгент, 1788 гродзенскі чашнік, 1793-1797 гродзенскі земскі суддзя
Эйсмант Антон, пробашч у Эйсмантах, камісар гродзенскага аддзела бяспекі
Эйсмант Бенавентура, гродзенскі камісар, 1788 скарбовы дваранін, 1793 гродзенскі земскі рэгент
Эйсмант Іосіф, сакратар вайсковага аддзела гродзенскай камісіі, 1788 гродзенскі каморнік
Эйсмант Мацей, гродзенскі стольнік, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі
Эйсмант, віцэ-адміністратар Гродзенскай эканоміі
Эйсмант Фердынанд, харунжы, член скарбовага аддзела гродзенскай камісіі, 1788-1791 гродзенскі харужы, 1792 гродзенскі войскі
Эрэнкрэйц Міхаіл, член гродзенскай кантрыбуцыйнай камісіі
Юндзіл Пётр, генерал-ад’ютант ВКЛ, член дэпутацыі бяспекі гродзенскай камісіі, 1784-1789 генерал-ад'ютант, гродзенскі маршалак, 1792 генерал-лейтэнант
Юндзіл Францішак, гродзенскі падкаморы, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі, 1765 гродзенскі падкаморы і маршалак, 1784-1797 гродзенскі падкаморы
Юрага Ксаверый Гедройц, віленскі земскі пісар
Юрэвіч Тадэвуш, гродзенскі пробашч, рэктар езуіцкіх школ, член дэпутацыі забеспячэння гродзенскай камісіі, 1773-1777 аршанскі скарбнік
Юшкевіч Якуб
Ябланоўскі Дабрагост, навагрудскі ваяводзіц 1793
Яблонскі Іосіф, маркграф палаца Сангушкаў у Гродна
Ягадзінскі
Языкоў Пётр Рыгоравіч (1754-?), палкоўнік Пскоўскага мушкецёрскага палка
Яленскі Іосіф, мазырскі краўчы 1793, гродзенскі камісар, 1767 мазырскі земскі суддзя і канюшы, 1768 мазырскі харужы, 1769-1773 мазырскі канюшы, 1769-1780 трокскі гродскі суддзя, 1783 трокскі цівун, 1784 трокскі земскі суддзя, 1790-1795 мазырскі краўчы, 1791 мазырскі земскі суддзя
Янкоўская Караліна, гродзенская шляхцянка, жонка Томаша Навінскага, паручніка міліцыі двара Радзівілаў. Верагодна, маецца на ўвазе і Янкоўская Ганна, жонка аршанскага краўчага Яна Падбярэзскага
Ясінскі Якуб (1761-1794), палкоўнік літоўскіх інжынераў
Навуковае выданне
Анішчанка Яўген Канстанцінавіч
ЗБОР ТВОРАЎ У ШАСЦІ ТАМАХ
ТОМ 3
СССР
Святы саюз свабодных рыцараў.
Дакументы паўстання 1794 г. у Літоўскай правінцыі
Адказны за выпуск Віктар Хурсік
Рэдактар Яўген Анішчанка
Камп’ютарны набор Таццяны Пуцейка
Падпісана ў друк15.11.2006. Фармат 60x84 1/16.
Папера афсетная. Гарнітура Школьная. Афсетны друк.
Ум.-друк. арк. 17,78. Улік.-выд. арк.10,55.
Наклад75 асобнікаў.Замова62.
Выдавец індывідуальны прадпрымальнік В. У. Хурсік
220117 Мінск, прасп. газ. “Известия“, д.57, кв. 31.
Тэл. 2703382. Е-таіІ: КhursІк_viktor@tut.bу
Ліцэнзія ЛВ 02330/0133267 еыдадзена 30.04.2004
Надрукавана з арыгінал-макета выдаўца
ў друкарні ААА “Смэлтак“
Ліцэнзія02330/0148765 выдадзена 30.04.2004
220070 Мінск, вул. Радыяльная, 36